PRZEWLEKŁA CHOROBA ŻYLNA
Czym jest przewlekła choroba żylna (PChŻ)?
Przewlekła choroba żylna (PChŻ) to stan chorobowy charakteryzujący się upośledzonym, nieprawidłowym przepływem krwi w żyłach kończyn dolnych. Żyły kończyn dolnych posiadają zastawki, można je nazwać zaworkiem lub ruchomą przegrodą, które umożliwiają przepływ krwi tylko w jedną stroną, do góry, tzn od najmniejszych żył do największych albo inaczej od palców do serca. Najwięcej zastawek znajduje się w żyłach poniżej pachwiny, natomiast w większych żyłach w jamie brzusznej, w tzw żyłach biodrowych zastawki występują sporadycznie. Za wymuszenie przepływu krwi odpowiedzialnych jest wiele czynników : praca serca, praca przepony między klatką piersiową a jamą brzuszną, praca tzn pompy mięśniowej, którą czasami nazywamy „obwodowym sercem”. Na pompę mięśniową składają się głównie mięsnie łydki, wspomagane przez pracę pompy stopy.
Objawy niewydolności żylnej występują, gdy zastawki w żyłach ulegają uszkodzeniu lub osłabieniu. Krew płynie wtedy w odwrotnym kierunku, co określamy refluksem, a wewnątrz naczyń znacząco wzrasta ciśnienie. Nie ma to związku z inna chorobą, która nazywamy nadciśnieniem tętniczym. W rezultacie tego zwrotnego przepływu krew gromadzi się w nogach i stopach, co prowadzi do różnych objawów i powikłań.
Do uszkodzenia zastawek żylnych może dojść z wielu powodów. Fachowo nazywamy je pierwotnymi lub wtórnymi przyczynami niewydolności żylnej.
Przyczyny wywołujące przewlekłą chorobę żylną.
Przyczyny pierwotnej niewydolności zastawek żylnych nie są jednoznacznie poznane. Przeprowadzone do tej pory badania wskazują na podłoże i skłonności genetyczne. Badania mikroskopowe i dokładna analiza danych wykazują obecność stanu zapalnego w ścianie żył, zaburzenia w budowie ich ścian (nadmiar kolagenu, zmniejszenie ilości komórek mięśniowych (miofibroblastów)), nadmiar substancji (enzymów proteolitycznych) odpowiedzialnych za proces uszkodzenia i przebudowę ściany naczynia. Proces chorobowy przebiega powoli i stopniowo przez wiele lat, natomiast objawy pojawiają się najpierw okresowo, mogą ustępować, a z biegiem czasu utrwalają się i nasilają. W początkowym okresie choroby może to być uczucie ciężkości i rozpierania w kończynach. W skrajnych stadiach choroby objawy mogą przybrać postać rozległych owrzodzeń zlokalizowanych na dolnych częściach podudzi. Taki stan dotyczy kilku procent populacji (1-2%) i w większości dotyczy osób starszych po 70 roku życia. Konsekwencją tego są olbrzymie koszty leczenia owrzodzeń żylnych. U pojedynczego pacjenta mogące sięgać wielu tysięcy złotych rocznie a w skali kraju nawet do 1-2% rocznych nakładów na ochronę zdrowia.
Przebieg przewlekłej choroby żylnej.
Choroba żylna cechuje się wysoką częstością występowania. Można nawet powiedzieć, że jest to choroba cywilizacyjna, typowa dla krajów o wysokim stopniu rozwoju ekonomicznego. Mieszkańcy krajów o niskim statusie rozwoju ekonomicznego bardzo rzadko narzekają na problemy z żylakami. Polska lokalizuje się w tym zakresie w grupie krajów o wysokim rozwoju ekonomicznym. W 2003 roku polscy naukowcy pod kierownictwem prof. A. Jawienia opublikowali analizę częstości występowania niewydolności żylnej w Polsce. Wykazała ona, że w grupie kobiet objawy niewydolności żylnej obecne są u 47%, a w grupie mężczyzn u 37%.
Inną przyczyną dysfunkcji ściany naczyń żylnych i zastawek, tzw. wtórną niewydolnością zastawek żylnych, może być proces zakrzepowy w świetle naczynia. W tej sytuacji również dochodzi do uszkodzenia zastawek żylnych. Po przebytym procesie zakrzepowym dodatkowo obecne są zwykle zmiany pozakrzepowe powodujące niedrożność naczyń lub zwężenia utrudniające przepływ.
Refluks, niedrożność lub zwężenie odpływu mogą występować oddzielnie lub w dowolnych kombinacjach powodując nadciśnienie żylne. Na nasilenie tego procesu wpływają również inne czynniki np. nadwaga, brak aktywności fizycznej lub związane z wiekiem, czy urazem upośledzenie funkcji pompy mięśniowej (stopy oraz mięśni łydki). Nadciśnienie obecne w żyłach od dużej średnicy powoduje zaburzenia w drobnych naczyniach w obrębie skóry i tkanki podskórnej, które nazywamy włośniczkami. W takich sytuacjach zwiększa się przesączanie poza ścianę tych naczyń: płynów, komórek i substancji do przestrzeni międzykomórkowej. Rozwija się stan zapalny, a konsekwencją tego procesu jest obrzęk kończyny, żylaki, zmiany w skórze. Typowym przykładem zmian w skórze są przebarwienia związane z odkładaniem się tam hemosyderyny (brązowego barwnika). Zmieniona zapalnie skóra staje się zwłókniała, twarda a jednocześnie krucha i wrażliwa na uszkodzenia.
Objawy przewlekłej choroby żylnej.
Podstawowe objawy niewydolności żylnej to najczęściej: obrzęki i związane z nimi uczucie ciężkości. Mogą występować bóle kończyn, kłucie, świąd oraz kurcze łydek. Częstym objawem może też być niepokój w kończynach dolnych pojawiający się w spoczynku (tzw. zespół niespokojnych nóg), choć jak pozostałe objawy nie jest on charakterystyczny tylko dla niewydolności żylnej. Obrzęk kończyn dolnych może występować również wskazywać na niewydolność krążenia lub uraz stawu. W naszej szerokości geograficznej okresem zaostrzenia objawów są ciepłe okresy roku. W ciągu dniach natomiast nasilenie dolegliwości obserwuje się pod koniec dnia.
Przewlekłą choroba żylna jest chorobą nieuleczalną i postępującą. W leczeniu oprócz kompresjoterapii, farmakoterapii i leczeniu zabiegowym główny nacisk kładzie się na modyfikację i eliminację czynników ryzyka. Bardzo ważna jest też profilaktyka. Decyzja o leczeniu powinna być podjęta w wyniku konsultacji z lekarzem, aby nie tylko rozpocząć właściwą formę leczenia ale również wyeliminować inne potencjalne przyczyny dolegliwości.
